ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΕΥΕΛΙΞΙΑ

Η δεξιότητα που χρειάζεται να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να αναπτύξουν.

Το μοντέλο ψυχολογικής παρέμβασης ΑCT που μας σύστησε ο Steven Hayes, που ακολουθεί και βασίζεται στις αρχές της συμπεριφορικής επιστήμης, είναι η απόδειξη ότι η ανάλυση της συμπεριφοράς αναγνωρίζει και δέχεται τα συναισθήματα, εστιάζοντας στο πώς αυτά εκδηλώνονται στην συμπεριφορά μας. Το μοντέλο αυτό, που περιλαμβάνει 6 βασικές αρχές, μας δείχνει πώς μπορούμε να αναπτύξουμε ψυχολογική ευελιξία, δεξιότητα απόλυτα χρήσιμη για τους σύγχρονους καιρούς όπου η αλλαγές στη ζωή μας είναι ένα συνεχές φαινόμενο. Πρόκειται για ένα τρόπο θεώρησης της κάθε δυσκολίας που συναντάμε ως μια δυσκολία που αν και σε κάποιες περιπτώσεις δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι για να την αλλάξουμε, μπορούμε να αποφασίσουμε να υιοθετήσουμε μια στάση προς αυτή που βασίζεται στη λήψη βοηθητιών αποφάσεων που ταιριάζουν στις αξίες μας. Η ψυχολογική ευελιξία, που είναι ο πυρήνας του μοντέλου, μπορεί να βοηθήσει στην μείωση του άγχους, της κατάθλιψης, των μετατραυματικών σοκ και άλλων ψυχολογικών δυσκολιών.

Πάμε λοιπόν να γνωρίσουμε καλύτερα το μοντέλο της ACT που μας δίνει τα εργαλεία να αντιμετωπίσουμε δύσκολες καταστάσεις, εστιάζοντας στο τί έχει νόημα και σκοπό στη ζωή μας, βοηθώντας μας να έχουμε καλύτερη ποιότητα ζωής. Το μοντέλο είναι κατάλληλο για όλους τους ανθρώπους σαν ένα εργαλείο πρόληψης για την αντιμετώπιση των δυσκολιών της ζωής που μπορεί να χρησιμοποιηθεί και από παιδιά στο στάδιο της εφηβείας, τόσο τυπικής ανάπτυξης όσο και με αναπτυξιακές δυσκολίες, με ορισμένες προσαρμογές.   

Clinical psychology Review, Volume 105

H ψυχολογική ευελιξία περιλαμβάνει

Α. Την ικανότητα να αντιλαμβανόμαστε τη “παρούσα στιγμή”

Β. Την ικανότητα να είμαστε “ανοιχτοί” να αντιμετωπίσουμε σκέψεις και συναισθήματα με τα οποία ερχόμαστε αντιμέτωποι

Γ. Την ικανότητα να παίρνουμε αποφάσεις και να δρούμε σύμφωνα με τις αρχές της ζωής μας

Η αποδοχή (Acceptance)

H αποδοχή, διδάσκεται ως το αντίθετο της αποφυγής μιας κατάστασης. Η αποδοχή δεν περιγράφει την παθητική αποδοχή μιας κατάστασης, αλλά την αποδοχή ότι βιώνουμε συναισθήματα και έχουμε σκέψεις αρνητικές που μας επηρεάζουν χωρίς να παλεύουμε να τα διώξουμε, νιώθοντας άσχημα που τα βιώνουμε. Για παράδειγμα όταν ένας άνθρωπος έχει αυξημένο άγχος η εστίαση δεν γίνεται στο “να μην νιώθει άγχος”, αλλά στην αποδοχή του συναισθήματος και στην λήψη αποφάσεων για ενέργειες που θα μας κάνουν να νιώσουμε καλύτερα και θα οδηγήσουν στη μείωση/εξάλειψή του, χωρίς αυτό να είναι ο αυτοσκοπός.

 Η ψυχολογική διάχυση (Cognitive Defusion)

Η παρουσίαση αρνητικών σκέψεων και συναισθημάτων με τρόπο που η λειτουργία τους αλλάζει και επομένως αλλάζει και η επίδρασή σε εμάς. Για παράδειγμα, μια αρνητικη σκέψη μπορεί να πάρει μια αστεία μορφή με αστεία φωνή. Μια άλλη τεχνική είναι να εκφραζόμαστε για τις σκέψεις μας λέγοντας, “έχω τη σκέψη ότι…”, εστιάζοντας στην αποδοχή της για αυτό που είναι (μια σκέψη και όχι μια πραγματικότητα απαραίτητα). Μια άλλη τεχνική περιλαμβάνει να διακομοδούμε τη κατάσταση λέγοντας “ Ευχαριστώ μυαλό για αυτές τις σκέψεις και πάλι”!

Το να είσαι “παρών” (Being present)

Το μοντέλο ACT υποστηρίζει την επαφή μας με ότι συμβαίνει στο περιβάλλον αλλά και τα ψυχολογικά ερεθίσματα, την ώρα που συμβαίνουν. Ο στόχος είναι να έχουμε μια πιο άμεση εμπειρία με το κόσμο με στόχο η συμπεριφορά μας να είναι πιο ευέλικτη και οι πράξεις μας να συμβαδίζουν με τις αξίες μας. 

Ο εαυτός μας ως παρατηρητής (self as context)

Αυτή η αρχή μας επιτρέπει να κρατάμε απόσταση από τις εμπειρίες μας, ενώ παρατηρούμε τί συμβαίνει. Στη συνέχεια η αποδοχή και η διάχυση βοηθούν στην αντιμετώπιση των καταστάσεων. Ασκήσεις βασισμένες σε μεταφορές και ασκήσεις mindfulness μας επιτρέπουν να βιώσουμε αυτή την αρχή.

Οι αξίες είναι οι αρχές που επιλέγουμε να υιοθετούμε στη ζωή μας. Δεν πρόκειται για απλή κατάκτηση στόχων , αλλά για ενέργειες και εμπειρίες που βιώνουμε συνεχώς. Στο μοντέλο ACT υπάρχουν πολλές ασκήσεις που μας βοηθούν να  εντοπίσουμε τις αρχές στη ζωή μας.

Η δέσμευση για δράση 

Η ACT ενθαρρύνει τις ενέργειες που ταιριάζουν στις αρχές με τις οποίες επιλέξαμε να ζούμε. H ACT υιοθετεί τα χαρακτηριστικά της επιστήμης της συμπεριφοράς όπως η στοχοθεσία, η καλλιέργεια δεξιοτήτων κτλ.

What you resist, persists. What you accept, transforms.

Άρθρο βασισμένο σε πληροφορίες από το website Association for Contextual Behaviour Science.